ज्या भारताची अंधारी बाजूच सतत जगासमोर आणण्यात ब्रिटिशांनी यश मिळविले त्याची दैदीप्यमान बाजू नव्या जगाला प्रथम स्वामीजींनीच दाखविली.
ईश्वराच्या आज्ञा पाळणे व त्याला शरण राहाणे हेच त्याच्या उपासनेचे रहस्य आहे. त्याने ईशकृपा होते व साधकाच्या कल्याणाचे दरवाजे एकामागून एक उघडत जातात. सगुण साकार श्रीकृष्ण हा ईश्वराचा अवतार आहे. त्याच्या भगवद्गीतेतील आज्ञा पाळाव्या, त्याला शरण राहावे व त्याच्या अनुसंधानात प्रेमाने राहावे.
जिवाभाव जाऊन ब्रह्मभाव स्थिर होण्यासाठी म्हणजे विभक्ताचा भक्त होण्यासाठी देहांच्या उपाधीचा निरास होणे अनिवार्य आहे. सगुण भजनात अत्यंत प्रेमाने तल्लीन झाल्याने देहाचा निरास होतो.
आपले कर्तव्यकर्म चोख पार पाडीत असता जीवनात जे जे घडेल, ते ते ईश्वरी योजनेनुसार घडेल अशा विश्वासाने शांत चित्ताने रहाणे हे शरणागतीचे स्वरूप आहे. अशी शरणागती असेल तर मत्सर, स्पर्धा, तुलना, द्वेष इत्यादी विकार आपोआप दूर राहून समाधान टिकून राहते.
वेदांत गर्जून सांगतो की चैतन्य एकमेव असून त्याचे ठिकाणी द्वैताचा लेशही नाही. एक काहीतरी कळते, दुसरे काहीतरी आठवते हे सर्व ज्याच्यामुळे होते तो ज्ञानरूप आत्माच होय. तो असंग आसून अज्ञानाने लिप्त होत नाही.
वेदांत गर्जून सांगतो की चैतन्य एकमेव असून त्याचे ठिकाणी द्वैताचा लेशही नाही. एक काहीतरी कळते, दुसरे काहीतरी आठवते हे सर्व ज्याच्यामुळे होते तो ज्ञानरूप आत्माच होय. तो असंग आसून अज्ञानाने लिप्त होत नाही.
आत्मज्ञानाचा कोणताही विधी नाही. ते विधीच्या अधीन नाही. उदा. ‘स्वर्गप्राप्तीसाठी यज्ञ करावा’ असा विधी सांगितला आहे. आत्मा नित्यप्राप्त असल्याने त्याचे ज्ञानही नित्यप्राप्तच आहे.
स्वेच्छा, अनिच्छा व परेच्छा अशा तीन प्रकारचे प्रारब्धकर्म आहे. त्यानुसार ज्ञान्यांचे वर्तन होऊन ते जगदुद्धाराचे कार्य करू शकतात. पण त्यात फळाच्या इच्छेचा मागमूसही नसतो. ही स्थिती येण्यासाठी मुमुक्षूने अखंड आत्मानात्मविचार करावा
परमार्थ हे कृतिपेक्षा विचारांचे शास्त्र आहे. भगवान शंकराचार्यांनी "वस्तुसिद्धिर्विचारेण न किंचित् कर्मकोटिभिः।' असे सांगितले आहे. माणूस कृतिशील असतो. पण कर्मामागचे वर्म समजून घेऊन कृती घडली तरच विचार बदलतात.
स्वेच्छा, अनिच्छा व परेच्छा अशा तीन प्रकारचे प्रारब्धकर्म आहे. त्यानुसार ज्ञान्यांचे वर्तन होऊन ते जगदुद्धाराचे कार्य करू शकतात. पण त्यात फळाच्या इच्छेचा मागमूसही नसतो. ही स्थिती येण्यासाठी मुमुक्षूने अखंड आत्मानात्मविचार करावा.
Posted on November 23, 2016
Click to open PDF in popup window- श्रीसमर्थांचे आनंदवनभुवन
Read MorePosted on October 17, 2016
Click to open PDF in popup window- वेद आणि संत
Read MorePosted on October 17, 2016
Click to open PDF in popup window- पालखी
Read MorePosted on October 12, 2016
भक्ति हे एक परिपूर्ण शास्त्र आहे हे अनेक उपासक लक्षात घेत नाही. त्यांच्या मताने त्यांना झेपेल व जशी जमेल तशी उपासना ते करतात. त्यामुळे उपासनेचे रूपांतर भक्तीत होऊन त्यापासून मिळणारा आनंद दूर रहातो निर्भयता, तृप्ती, शांती इत्यादीचा अनुभव येत नाही. ह्यामुळे उपासनेला बहुतेकवेळा यांत्रिक कृतीचे किंवा कर्मकांडाचे स्वरूप येते. श्रवणापासून सुरू झालेल्या उपासनेची, आत्मनिवेदनरूप भक्तीत … Continue reading भक्ती एक परीपूर्ण शास्त्र होय
Read MorePosted on July 12, 2016
मोक्षेच्छा मानवी जीवनाचे परम उद्दिष्ट चतुर्विध पुरुषार्थांची प्राप्ती हे आहे. धर्म, अर्थ, काम आणि मोक्ष ह्या चार पुरुषार्थांच्या चौकटीत जीवनाची यशस्विता सामावली आहे. “धर्म’ हा आद्य पुरुषार्थ असून “मोक्ष’ हे अंतिम प्राप्तव्य आहे. धर्माच्या बंदिस्तीत मिळविलेले काम व अर्थ मोक्षाकडील प्रवास सुकर करतात. साधनचतुष्टयसंपन्न जीवच मोक्षाचा अधिकारी असतो. आतापर्यंत आपण विवेक, वैराग्य व शमादिषट्क … Continue reading मोक्षेच्छा-१
Read MorePosted on July 11, 2016
मोक्षेच्छा परमार्थ हे कृतिपेक्षा विचारांचे शास्त्र आहे. भगवान शंकराचार्यांनी “वस्तुसिद्धिर्विचारेण न किंचित् कर्मकोटिभिः।’ असे सांगितले आहे. माणूस कृतिशील असतो. पण कर्मामागचे वर्म समजून घेऊन कृती घडली तरच विचार बदलतात. आत्मानुभूती घेण्यास अंतःकरण सक्षम होते. ही संस्कारक्षमता प्राप्त करून घेण्यासाठी तीर्थयात्रा, व्रते, पारायणे, पूजा, नामस्मरण इत्यादी साधने आहेत. परंतु त्यांचे चित्तशुद्धी व चित्तशांती एवढेच फळ आहे. … Continue reading मोक्षेच्छा-२
Read MorePosted on July 10, 2016
।।श्री।। अध्यात्मशास्त्रातील काही पारिभाषिक शब्दांची सूची य योग – 1) युज् म्हणजे जोडणे. जीवाला ब्रहमाशी जोडणारी प्रक्रिया. कर्मयोग, भक्तियोग, ज्ञानयोग, अष्टांगयोग अशाअनेक प्रक्रिया आहेत. 2) जे प्राप्त नाही त्याची प्राप्ती म्हणजे योग. ल लयचिंतन – ब्रहमाभ्यासास उपयुक्त अशी एक प्रक्रिया. कार्याचा कारणात लय करविणारे मनन हे लयचिंतनाचे स्वरूप आहे. तैत्तिरीय उपनिषदात विश्वनिर्मितीचा क्रम आत्र्मा आकाश … Continue reading पारिभाषिक शब्दांची सूची :- य ते ज्ञ
Read MorePosted on July 10, 2016
।।श्री।। अध्यात्मशास्त्रातील काही पारिभाषिक शब्दांची सूची त तद्रहूपता – तदाकारता. तत् = ब्रहम. ब्रहमतत्त्वाशी साधलेली एकरूपता, सायुज्यता. तत्त्वचिंतक – ब्रहमतत्त्वाचे चिंतन करणारा (साधकावस्था). तत्त्वज्ञ – ब्रहमतत्त्वाचा आत्मत्वाने (मी ब्रहम आहे असा) दृढ, अपरोक्ष व अपरिवर्तनीय असा अनुभव घेतलेला (सिद्ध). द दमन – मूळ धातू दम् = वठणीवर आणणे, ताब्यात आणणे, शांत करणे. इंद्रिये स्वाधीन ठेवण्याला … Continue reading पारिभाषिक शब्दांची सूची :- त ते म
Read MorePosted on July 10, 2016
।।श्री।। अध्यात्मशास्त्रातील काही पारिभाषिक शब्दांची सूची क कर्तृतंत्र – कत्र्याच्या तंत्राने – कत्र्याच्या प्रयत्नानुसार किंवा कत्र्याच्या इच्छेनुसार मिळणारे फळ. कत्र्यावर व क्रियेवर अवलंबून असलेले फळ. कर्माचे प्रकार – मनुष्य प्राण्याने कळत न कळत केलेला कोणताही शारीरिक, वाचिक किंवा मानसिक व्यवहार म्हणजे कर्म. कोणीही केव्हाही क्षणमात्र देखील कर्म केल्याखेरीज राहहू शकत नाही. कर्माची विभागणी निरनिराळ्या प्रकारे … Continue reading पारिभाषिक शब्दांची सूची :- क ते ज
Read MorePosted on July 10, 2016
।।श्री।। अध्यात्मशास्त्रातील काही पारिभाषिक शब्दांची सूची अ अंतर्यामी – मनोवृत्तीचा नियामक, जीवात्मा, परमात्मा, वायू, आत राहहून नियमन करणारा ईश्वर. अंतःकरणचतुष्टय – कार्यानुरूप असलेल्या अंतःकरणाच्या चार वृत्तींचा समुदाय – 1) मन – संकल्पविकल्पात्मिका वृत्ती 2) बुद्धी – निर्णयात्मिका वृत्ती 3) चित्त – अवधारणात्मिका वृत्ती 4) अहंकार – अहं अहं (मी मी) असे म्हणावयाला लावणारी वृत्ती. अकृताभ्यागम … Continue reading पारिभाषिक शब्दांची सूची :- अ ते अ:
Read MorePosted on July 6, 2016
गावी आनंदाची गाणी जीवन अiवावरचे पाणी सदाचि गावी जीवनांत या आनंदाची गाणी…..।।ध्रु।। कर्म करावे जे देवा आवडे ते न करावे जे जीवा नावडे “अहं अहं’चे सदा असो वावडे दैन्य आणि दुःखाते पाहुनि डोiां यावे पाणी….।।1।। देव पहावा सदाचि तू अंतरी तोचि पहावा बाहेरी जगभरी नाम तयाचे घेऊ दे वैखरी त्या तालावर जीवन जगणें असो नसो … Continue reading गावी आनंदाची गाणी
Read MorePosted on July 5, 2016
जीवन दोन घडीचा खेळ तिथे हो दु:खा कैचा वेळ || धृ || सृष्टी सुंदर केली देवे सुख दु:खे ती मिळती देवे स्वर्ग हा, कशा करावा माळ || १ || कर्तव्याच्या अढळ आसनी देवाजवळी प्रेमे बसुनी वाजवी समरसतेचे टाळ || २ || सुख तैसे दु:खाचे कारण देव जाहला स्वयेचि आपण कशातें कोणी पिटावे भाळ || ३ … Continue reading देव आणि जीवन
Read More