ज्या भारताची अंधारी बाजूच सतत जगासमोर आणण्यात ब्रिटिशांनी यश मिळविले त्याची दैदीप्यमान बाजू नव्या जगाला प्रथम स्वामीजींनीच दाखविली.
ईश्वराच्या आज्ञा पाळणे व त्याला शरण राहाणे हेच त्याच्या उपासनेचे रहस्य आहे. त्याने ईशकृपा होते व साधकाच्या कल्याणाचे दरवाजे एकामागून एक उघडत जातात. सगुण साकार श्रीकृष्ण हा ईश्वराचा अवतार आहे. त्याच्या भगवद्गीतेतील आज्ञा पाळाव्या, त्याला शरण राहावे व त्याच्या अनुसंधानात प्रेमाने राहावे.
जिवाभाव जाऊन ब्रह्मभाव स्थिर होण्यासाठी म्हणजे विभक्ताचा भक्त होण्यासाठी देहांच्या उपाधीचा निरास होणे अनिवार्य आहे. सगुण भजनात अत्यंत प्रेमाने तल्लीन झाल्याने देहाचा निरास होतो.
आपले कर्तव्यकर्म चोख पार पाडीत असता जीवनात जे जे घडेल, ते ते ईश्वरी योजनेनुसार घडेल अशा विश्वासाने शांत चित्ताने रहाणे हे शरणागतीचे स्वरूप आहे. अशी शरणागती असेल तर मत्सर, स्पर्धा, तुलना, द्वेष इत्यादी विकार आपोआप दूर राहून समाधान टिकून राहते.
वेदांत गर्जून सांगतो की चैतन्य एकमेव असून त्याचे ठिकाणी द्वैताचा लेशही नाही. एक काहीतरी कळते, दुसरे काहीतरी आठवते हे सर्व ज्याच्यामुळे होते तो ज्ञानरूप आत्माच होय. तो असंग आसून अज्ञानाने लिप्त होत नाही.
वेदांत गर्जून सांगतो की चैतन्य एकमेव असून त्याचे ठिकाणी द्वैताचा लेशही नाही. एक काहीतरी कळते, दुसरे काहीतरी आठवते हे सर्व ज्याच्यामुळे होते तो ज्ञानरूप आत्माच होय. तो असंग आसून अज्ञानाने लिप्त होत नाही.
आत्मज्ञानाचा कोणताही विधी नाही. ते विधीच्या अधीन नाही. उदा. ‘स्वर्गप्राप्तीसाठी यज्ञ करावा’ असा विधी सांगितला आहे. आत्मा नित्यप्राप्त असल्याने त्याचे ज्ञानही नित्यप्राप्तच आहे.
स्वेच्छा, अनिच्छा व परेच्छा अशा तीन प्रकारचे प्रारब्धकर्म आहे. त्यानुसार ज्ञान्यांचे वर्तन होऊन ते जगदुद्धाराचे कार्य करू शकतात. पण त्यात फळाच्या इच्छेचा मागमूसही नसतो. ही स्थिती येण्यासाठी मुमुक्षूने अखंड आत्मानात्मविचार करावा
परमार्थ हे कृतिपेक्षा विचारांचे शास्त्र आहे. भगवान शंकराचार्यांनी "वस्तुसिद्धिर्विचारेण न किंचित् कर्मकोटिभिः।' असे सांगितले आहे. माणूस कृतिशील असतो. पण कर्मामागचे वर्म समजून घेऊन कृती घडली तरच विचार बदलतात.
स्वेच्छा, अनिच्छा व परेच्छा अशा तीन प्रकारचे प्रारब्धकर्म आहे. त्यानुसार ज्ञान्यांचे वर्तन होऊन ते जगदुद्धाराचे कार्य करू शकतात. पण त्यात फळाच्या इच्छेचा मागमूसही नसतो. ही स्थिती येण्यासाठी मुमुक्षूने अखंड आत्मानात्मविचार करावा.
by Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on March 27, 2020
Read More
by Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on March 27, 2020
Read More
by Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on October 17, 2019
Click to open PDF in popup window- आद्य शंकराचार्य लिखित प्रश्नोत्तरी -१
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on October 17, 2019
Click to open PDF in popup window- मन आणि बुद्धी यांचे तारतम्य
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on October 17, 2019
Click to open PDF in popup window- अधिकार तैसा करू उपदेश
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on November 23, 2016
Click to open PDF in popup window- श्रीसमर्थांचे आनंदवनभुवन
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on October 17, 2016
Click to open PDF in popup window- वेद आणि संत
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on October 12, 2016
भक्ति हे एक परिपूर्ण शास्त्र आहे हे अनेक उपासक लक्षात घेत नाही. त्यांच्या मताने त्यांना झेपेल व जशी जमेल तशी उपासना ते करतात. त्यामुळे उपासनेचे रूपांतर भक्तीत होऊन त्यापासून मिळणारा आनंद दूर रहातो निर्भयता, तृप्ती, शांती इत्यादीचा अनुभव येत नाही. ह्यामुळे उपासनेला बहुतेकवेळा यांत्रिक कृतीचे किंवा कर्मकांडाचे स्वरूप येते. श्रवणापासून सुरू झालेल्या उपासनेची, आत्मनिवेदनरूप भक्तीत … Continue reading भक्ती एक परीपूर्ण शास्त्र होय
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on July 12, 2016
मोक्षेच्छा मानवी जीवनाचे परम उद्दिष्ट चतुर्विध पुरुषार्थांची प्राप्ती हे आहे. धर्म, अर्थ, काम आणि मोक्ष ह्या चार पुरुषार्थांच्या चौकटीत जीवनाची यशस्विता सामावली आहे. “धर्म’ हा आद्य पुरुषार्थ असून “मोक्ष’ हे अंतिम प्राप्तव्य आहे. धर्माच्या बंदिस्तीत मिळविलेले काम व अर्थ मोक्षाकडील प्रवास सुकर करतात. साधनचतुष्टयसंपन्न जीवच मोक्षाचा अधिकारी असतो. आतापर्यंत आपण विवेक, वैराग्य व शमादिषट्क … Continue reading मोक्षेच्छा-१
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on July 11, 2016
मोक्षेच्छा परमार्थ हे कृतिपेक्षा विचारांचे शास्त्र आहे. भगवान शंकराचार्यांनी “वस्तुसिद्धिर्विचारेण न किंचित् कर्मकोटिभिः।’ असे सांगितले आहे. माणूस कृतिशील असतो. पण कर्मामागचे वर्म समजून घेऊन कृती घडली तरच विचार बदलतात. आत्मानुभूती घेण्यास अंतःकरण सक्षम होते. ही संस्कारक्षमता प्राप्त करून घेण्यासाठी तीर्थयात्रा, व्रते, पारायणे, पूजा, नामस्मरण इत्यादी साधने आहेत. परंतु त्यांचे चित्तशुद्धी व चित्तशांती एवढेच फळ आहे. … Continue reading मोक्षेच्छा-२
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on July 5, 2016
Click to open PDF in popup window- ब्रह्मज्ञान
Read Moreby Dr. Shrikrushna Deshmukh
Posted on July 4, 2016
श्री समर्थांच्या अफाट वाड्मयातील “जुनाट पुरुष” हे छोटे प्रकरण आहे. या प्रकरणाच्या सर्व ग्रंथांमध्ये प्रामुख्याने वेदान्तशास्त्र त्यांच्या खास शैलीने सांगितले आहे. “जुनाट पुरुष” ह्या शिर्षकातच ती शैली व्यक्त झाली आहे. जुनाट वृक्ष, जुनाट मंदिर, जुनाट वाडा इत्यादि प्रकारे तो शब्द व्यवहारात वापरला जातो. पुरुष हा शब्द आत्मा / ब्रह्मा ह्या अर्थाचा असून अनादि, नित्य, आद्य … Continue reading जुनाट पुरुष
Read More